حوادث، منازعه و وضعیت بشری

نویسنده: نورالله عثمانی، کارشناس حقوقی وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث
۱۴۰۱ /۲۲ /جوزا 
وابسته‌گی پدیده‌ها به یک‌دیگر در جهان ما اعم از طبیعی و اجتماعی، امر حتمی و ضروری است. در میان پدیده‌ها رابطه علت و معلول حاکم است. حوادث، در پهلوی سایر علت‌ها از عوامل مهم منازعه، خشونت و وضعیت بشری به حساب می‌آید.
پدیده نقض حقوق بشر در افغانستان قصه طولانی دارد که در این نوشته به آن پرداخته نمی‌شود. در مقاله حاضر رابطه حوادث و منازعات و وضعیت بشری به صورت مختصر به بررسی گرفته می‌شود.
کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی، فروپاشی ارزش‌های فرهنگی، اندک‌بودن منابع مالی و انسانی، دخالت عوامل انسانی، سطح پایین آگاهی از خطرات حوادث و… به شدت متأثر از حوادث است.
مردم ما نه تنها مقهور جنگ و ناامنی‌اند، بلکه طبیعت نیز جان و مال‌شان را تهدید می‌کند. تلفات انسانی و خسارات مالی ناشی از حوادث، فشار اقتصادی زیادی را بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند که از این رهگذر وضعیت اقتصادی مردم، دست‌رسی به خدمات و دست‌یابی به رفاه نیز متأثر می‌شود.
تبعات حوادث، خسارات مالی و تلفات انسانی ناشی از آن روی زیست مسالمت‌آمیز تأثیر سوء می‌گذارد و باعث افزایش منازعات اجتماعی می‌شود. آواره‌گی، فقر و تخریب زیربناها سبب می‌شود که وضعیت بشری اسف‌بار شود، خدمات مختل گردد و نابسامانی‌ها اوج گیرد.
از این‌که تدابیر و منابع موجود برای پاسخ‌گویی و رسیده‌گی به متضررین حوادث، متناسب به نیاز و خسارات وارده نیست و آگاهی مردم از خطرات نیز بسیار پایین است، حوادث تبعات و اثرات مخرب بیش‌تر به بار می‌آورد. تبعات منفی و ویران‌گری‌های حوادث، یکی از عوامل محرومیت و فقر خانواده‌ها و افراد متضرر است و باعث تنش و منازعه بیش‌تر در جامعه می‌شود.
حوادث باعث کوچ کتله‌ای خانواده‌های ساکن در یک محل می‌گردد و اقامت بی‌جاشده‌گان در محلات جدید مشکلاتی را به بار می‌آورد. در این صورت دست‌رسی به خدمات محدود و نظم اجتماعی مختل می‌شود.
سکته‌گی در دست‌رسی به خدمات و حضور افراد جدید (بیجا‌شده‌گان و متضررین) در محل سکونت یک جماعت که از قبل در آن محل زنده‌گی می‌کند، باعث افزایش بدبینی‌ها و منازعات می‌شود و بحث ادغام بی‌جاشد‌ه‌گان را در جوامع جدید به چالش می‌کشد. افراد بی‌جاشده در محلات جدید به آسانی کار پیدا نمی‌توانند و این امر باعث ازدیاد جرایم می‌شود.
کمبود آب، غذا، مسکن و خدمات از موجبات اساسی منازعه و خشونت‌اند. وجود بدبینی‌های دامنه‌دار سبب جنگ و خشونت می‌شود که زمینه زیست باهمی و سالم را از میان می‌برد. دارایی عامه و خصوصی زیادی در اثر حوادث از بین می‌رود که از رهگذر آن میلیون‌ها انسان ضرر می‌بینند. یکی از نمونه‌های چنین رخدادی، سیلاب ولایت پروان در ماه سنبله سال جاری خورشیدی است. هرگاه به مستند این سیلاب که توسط وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث تهیه شده است، نگاه کنیم وضعیت بشری فلاکت‌بار هم‌وطنان مان دل هر آدمی را به درد می‌آورد و احساسات هر انسانی را جریحه‌دار می‌کند.
حوادث طبیعی تمامی گروه‌های اجتماعی را هدف قرار می‌دهد؛ ولی بیش‌ترین آسیب‌دیده‌گان آن اطفال و زنان اند. متضررین حوادث از نظر حقوق بشری وضعیت مطلوب ندارند و حقوق اساسی و بشری‌شان در عرصه‌های حیات، زنده‌گی اجتماعی، ملکیت، فرهنگ، اقتصاد و رفاه لطمه می‌بیند که این امر بر هیچ‌کس پوشیده نیست.
حوادث همه را نشانه می‌گیرد، به همین خاطر همه مسوول هستیم که با قلم، قدم و هرآن‌چه در توان داریم در راستای جلوگیری از آسیب‌های آن هم‌گام شویم. بر همه افراد و نهادهای جامعه است که خطرات حوادث را جدی بگیرند و برای هم‌کاری و دست‌گیری متضررین آماده باشند.
این تدابیر برای کاهش و تقلیل پیامدهای خطرناک حوادث ضروری است:
۱. خطرات را شناسایی کنیم و در محلات معروض به خطر خانه نسازیم.
۲. به تلاش جمعی برای مدیریت حوادث مشارکت کنیم.
۳. سطح آگاهی خویش و نزدیکان خود را در مورد خطرات حوادث بالا ببریم.
۴. مدیریت حوادث را جزو اولویت‌های ملی قرار دهیم.
۵. روی مدیریت حوادث کار کنیم.