خشکسالی

خشکسالی جزء حوادث طبیعی است و تعاریفی متعددی برای این پدیده ارائه گردیده اما بطور کلی کمبود بارندگی در یک دوره متداوم  زمانی یک فصل و بیشتر می باشد و کمبود بارندگی منجر به کاهش آب برای فعالیت های زراعتی گردیده و اثرات منفی بالای محیط زیست بجا میگذارد. خشکسالی با زمان وقوع این پدیده، تأخیر در شروع فصل بارندگی  در ارتباط با مراحل رشد نباتات و نیز مؤثر بودن بارندگی ها (شدت بارندگی ، تعداد روز های بارندگی و مقدار آن) در ارتباط می باشد. سایر فکتور های اقلیمی نظیر درجات حرارت بلند، رطوبت نسبی پائین و باد شدید در بسیاری مناطق جهان با این پدیده همراه شده و بطور قابل ملاحظه ای به شدت آن می افزاید.

جنبه های مختلف خشکسالی

1. خشکسالی هواشناسی: خشکسالی هواشناسی عبارت از مقدار بارندگی کمتر از نورمال در یک منطقه در طول یک فصل و یا بیشتر از آن می باشد و به اساس اوسط های معمولاً 30 سال تعیین میگردد.
2.  خشکسالی زراعتی: خشکسالی از نگاه زراعت آنست که رطوبت خاک نتواند نیاز آبی نباتات را تأمین نماید.
3.  خشکسالی هایدرولوژیکی: زمانی که منابع آب های زیرزمینی و جریان آب دریاها پائین تر از حد نورمال باشد در این صورت خشکسالی از لحاظ  هایدرولوژیکی تعریف میشود که رونما شدن کمبود آب در سیستم هایدرولوژیکی نسبت به نورمال تعریف میگردد.
4.  خشکسالی اقتصادی – اجتماعی: تعریف اقتصادی – اجتماعی خشکسالی مربوط به عرضه و تقاضای بعضی کالا های اقتصادی در رابطه با خشکسالی هواشناسی، هایدرولوژیکی  و زراعتی می باشد.

خصوصیات خشکسالی

1 – آغاز و ختم خشکسالی :

تعیین آغاز و ختم خشکسالی کاری بسیار دشواری است، معمولاً  آغاز خشکسالی زمانی است که ذخیره رطوبت در خاک و مخازن آبی خاتمه یافته باشد و ختم خشکسالی زمانی است که شروع بارندگی رطوبت مورد نیاز خاک را تأمین نماید و همچنان جریان آب مجدداً در دریا ها برقرار و مخازن آب های زیرزمینی مجددا تغذیه گردد.

2 - شدت خشکسالی:

زمانی که مقدار بارندگی کمتر از اوسط باشد به همان اندازه خشکسالی محسوس تر میگردد و بر علاوه در صورتیکه برای یک ماه مستمر بارندگی نسبت به نورمال کمتر باشد ممکن در ماه های بعدی وقوع بارندگی ها کمبود بارندگی را جبران نماید اما اگر کمبود بارندگی کمتر از نورمال برای ماه های بیشتر طی یک فصل ادامه یابد در آن صورت به شدت خشکسالی افزود  می گردد.

3 – تکرار خشکسالی:

تکرار خشکسالی در یک منطقه نیز از اهمیت خاصی برخوردار است  و بر شدت خشکسالی  می افزاید، تکرار خشکسالی  برای چند فصل و یا چند سال مستمر خشکسالی  را شدت میدهد، هم چنان تکرار خشکسالی بعد از یک وقفه کوتاه مثلآً یک سال نیز اثرات منفی خشکسالی را تشدید می نماید.

4 – وسعت منطقه خشکسالی :

وسعت خشکسالی نظر به مناطق مختلف متفاوت می باشد، بعضاً خشکسالی می تواند چند صد کیلو متر مربع  باشد و امکان دارد هزاران کیلو متر مربع تحت تأثیر خشکسالی قرار گیرد در کشور ما خشکسالی ها در دوره های متناوب وقوع پیوسته که وقوع این خشکسالی ها در مناطق محدود و همچنان ساحات وسیعی را نیز دربر گرفته که ناشی از خشکسالی منطقوی بوده است.

خطرات خشکسالی در افغانستان

جوامع بشری از تأثیرات خشکسالی ها زیان زیادی را متحمل گردیده اند و خشکسالی های که در دوره های مختلف در کشور رُخ داده است تأثیرات منفی ناگواری را در زراعت، محیط زیست و منابع آبی بجا گذاشته که هنوز هم تأثیرات آن ادامه دارد و به زمان بیشتر نیاز است تا ذخایر آبی کشور به حد نورمال باز گردد. افغانستان تقریباً همه ساله توسط خشکسالی های موسمی متضرر می شود، بالاتر از ۸۰ فیصد اقتصاد مردم متکی به زراعت و مالداری بوده از این رو خشکسالی باعث تهدید امرار معیشت، سطح نازل عواید و کاهش روند فقرزدایی می شود. خطرات خشکسالی در کناره های وادی هلمند شمال، شمال غرب و مناطق مرکزی نسبتاً بیشتر بوده و در مناطق شرقی وشمال شرقی کشور به کمترین میزان آن دیده می شود.  در کشور خشکسالی ها  دوره های تناوبی 10 تا 15 سال  داشته  که خشکسالی 1999 – 2001  و خشکسالی 2018 شدید ترین خشکسالی ها در کشور محسوب گردیده است. خشکسالی در این سال بیشتر از دو سوم کل جمعیت کشور( 22 ولایت از مجموع 34 ولایت) را متأثر ساخت، که از این میان، 10.5 میلیون نفر شدیداً متضرر شده اند، در ماه دسامبر 2018 از میان کل آسیب دیدگان، 13.5 میلیون نفر در مرحله "بحران" یا شدیدترین مرحله مصؤنیت غذایی قرار گرفته و  300,000 نفر از خانه های شان بیجا شده اند.  این خشکسالی یکی از تأثیر گذارترین خشکسالی ها در سالهای اخیر در کشور بوده است. افزایش تکرار خشکسالی ها در آینده ممکن سبب کاهش تولید برق آبی (Hydropower) شده و اثرات منفی قابل ملاحظه ای را روی تولید برق در کشور نیز به جا بگذارد.